Bomboniera 382. Huta Ząbkowice

Jeszcze nie opisywałem żadnego szkła z Huty Ząbkowice. Szczerze mówiąc nie mam ich za wiele, ale nie sposób pominąć działalności tej huty w okresie międzywojennym. Posiadam kopię katalogu Towarzystwa Akcyjnego Ząbkowickiej Fabryki Szkła w Ząbkowicach z 1910 roku. Jest bardzo kiepskiej jakości. Ponadto podczas kopiowania pominięto wszystkie oznaczenia cyrylicą, zasłonięto górną część każdej strony oraz dodatkowe oznaczenia przy konkretnych modelach. Nie posiadam także strony tytułowej. Fabryka powstała w 1884 roku pod zaborem rosyjskim i do I Wojny Światowej musiała publikować katalogi po rosyjsku, ponadto produkowała na cały rynek rosyjski.

skan z katalogu Huty Ząbkowice

Bomboniera widnieje w katalogu pod numerem 381 lub 382, różniącymi się tylko wielkością. Nie posiadając cennika z wymiarami nie jestem pewien, który model posiadam, skłaniam się jednak do tej większej, chociaż wolałbym oby moja była ta mniejsza, a kiedyś miał szansę zakupić jeszcze większą. Naczynie prezentuje się bardzo okazale, jest pojemne, służyło zapewne do przechowywania wszelkiego rodzaju słodyczy. Jest wysokości prawie 35 cm i średnicy 14,5 cm. Kolor rubinowy dodaje wyjątkowości i pięknie odbija światło, podstawa przechodzi w kolor ciemno żółty.

Huta Ząbkowice na początku XX wieku wdrożyła technologię szkła prasowanego, dzięki czemu znacznie zwiększyła produkcję. Porównując katalog z 1910 roku z katalogami międzywojennymi odnosi się wrażenie, że asortyment wyrobów nie zmienił się. Były to szkła w stylistyce secesyjnej oraz historyzujące. Sądzę, że zamknięcie produkcji w 1935 (źródło: portal Dąbrowa Górnicza) było spowodowane nie tylko ze światowym kryzysem gospodarczym, ale także z powodu nie wyczucia momentu zmiany wzornictwa. Myślę, że Hutę Ząbkowice można by podawać jako przykład upadku z przyczyn dizajnerskich. Jak wiadomo, Huta Niemen Juliusza Stolle znacznie zmieniła czy urozmaiciła swoją produkcję szkła prasowanego w latach 30-tych, skłaniając się w kierunku obowiązującego art deco, to samo można powiedzieć przeglądając katalog piotrkowskiej Huty Hortensja, Huty Zawiercie czy nawet Huty Dąbrowa na Lubelszczyźnie.

Opisywana bomboniera, wykonana w technologii szkła prasowanego, jest bardzo ozdobna. Posiada siatkę żłobień, szereg obłości, wklęsłości, rowków i karbowań, wszystko oczywiście wyciśnięte a nie szlifowane. Są to elementy zdobień we wcześniejszych czasach wykonywane poprzez precyzyjne szlifowanie, na które stać było tylko arystokrację, ale dzięki „szkłom amerykańskim lanym” (tak także nazywano technologię prasowania), wyroby tego typu stały się dostępne dla ogółu, po pierwsze z powodu taniości a po drugie z powodu powtarzalności i wielkości produkcji.

Ale tak jak napisałem wcześniej, stylistyka i wszystkie te zdobienia przesadnie stosowane, nie poszły z duchem czasu i mogły być przyczyną upadku huty w 1935. Nie wiem czy ktokolwiek badał historię zakładu w Ząbkowicach, ale sądzę – że warto, byłoby to świadectwo działalności, która zwłaszcza na początku wieku była szeroka, obejmowała cały zakres produktów szklanych, dostępnych niemal każdemu kto chciał ich używać czy dekorować polskie mieszkania i domy.

p.s. Jeszcze dziś pojawi się kolejny tekst, który będzie niejako kontynuacją powyższego, z uwagi jednak na prośbę jaką tam zawarłem, postanowiłem stworzyć oddzielny post.